03 loại ung thư có thể được phát hiện sớm qua sàng lọc

Sàng lọc phát hiện sớm ung thư giúp việc điều trị được tiến hành sớm, mang lại hiệu quả, giảm thiểu tử vong và chi phí điều trị. Ung thư vú, ung thư cổ tử cung và ung thư đại trực tràng là 03 loại ung thư có thể được phát hiện sớm qua sàng lọc.

Ung thư là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Tuy nhiên, nếu phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm, nhiều loại ung thư có thể điều trị hiệu quả, giúp giảm thiểu tử vong và chi phí điều trị. Sàng lọc ung thư là phương pháp kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện các dấu hiệu bất thường trước khi bệnh tiến triển nặng. 

Ai có nguy cơ mắc ung thư?   

Bất kỳ ai cũng có thể mắc ung thư, tuy nhiên có một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh cần được quan tâm bao gồm:  

- Tuổi tác: Người càng lớn tuổi, nguy cơ mắc ung thư càng cao.

- Tiền sử bản thân: Từng mắc ung thư, bệnh lý tuyến giáp.

- Tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người mắc ung thư, nguy cơ mắc bệnh sẽ tăng lên.

- Tiếp xúc với tác nhân gây ung thư: Phơi nhiễm chất phóng xạ, vi-rút viêm gan B (HBV), vi-rút Papilloma (HPV), …

- Lối sống không lành mạnh: 

+ Ăn nhiều đồ chế biến sẵn, ít rau xanh, chế độ ăn thiếu chất xơ - thiếu hụt i-ốt.

+ Ít vận động, căng thẳng kéo dài.

+ Hút thuốc, uống rượu bia thường xuyên.  

+ Sử dụng estrogen kéo dài.

Lợi ích khi sàng lọc ung thư định kỳ?

- Phát hiện ung thư sớm, tăng khả năng chữa khỏi.  

- Tiết kiệm chi phí điều trị hơn so với khi bệnh đã tiến triển nặng.  

- Hạn chế biến chứng do ung thư gây ra.  

Những loại ung thư có thể sàng lọc hiệu quả?

- Ung thư vú

- Ung thư cổ tử cung

- Ung thư đại trực tràng  

Một số phương pháp sàng lọc ung thư vú

- Tự khám vú hàng tháng tại nhà giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường. Phương pháp tự khám vú được khuyến cáo thực hiện hàng tháng vào 1 ngày cố định (với phụ nữ còn kinh là sau khi sạch kinh 7-10 ngày) với phụ nữ từ 20 tuổi trở lên.

- Chụp X-quang tuyến vú: Là kỹ thuật hiện hình tuyến vú bằng chụp X quang nhằm chẩn đoán các tổn thương tại tuyến vú hay sàng lọc phát hiện sớm ung thư vú ở cả nữ giới và nam giới. Chụp X-quang sàng lọc phát hiện sớm ung thư vú định kỳ 1 - 2 năm một lần đối với phụ nữ từ 40 tuổi trở lên và có nguy cơ cao.

- Siêu âm vú không gây hại và không có tai biến gì, dùng để đánh giá tổn thương vú.

Một số phương pháp sàng lọc ung thư cổ tử cung

- Xét nghiệm Pap smear: Phát hiện sớm tế bào bất thường ở cổ tử cung.

- Xét nghiệm HPV: Kiểm tra virus Human Papilloma Virus nguyên nhân chính gây ung thư cổ tử cung.

- Phương pháp VIA: Quan sát cổ tử cung bằng dung dịch acid acetic giúp phân biệt lộ tuyến với các tổn thương sừng hóa hay bị hủy hoại. 

Phương pháp sàng lọc ung thư cổ tử cung bằng Pap smear và/hoặc VIA/VILI hoặc xét nghiệm HPV đơn độc hoặc đồng thời với tế bào học được chỉ định cho những phụ nữ trong độ tuổi từ 21-65, đã quan hệ tình dục, ưu tiên cho nhóm phụ nữ nguy cơ trong độ tuổi từ 30-50.

Một số phương pháp sàng lọc ung thư đại trực tràng

- Xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân: phương pháp đơn giản, không đau, giúp tầm soát ung thư đại trực tràng. Thực hiện phương pháp sàng lọc này đối với những người có độ tuổi ≥ 50, khỏe mạnh và không có ung thư đại trực tràng, viêm nhiễm đường tiêu hóa hay có tiền sử gia đình ung thư.

- Nội soi đại tràng sigma giúp phát hiện sớm polyp hoặc tổn thương tiền ung thư (xét nghiệm được thực hiện khi có chỉ định của bác sĩ).

Sàng lọc ung thư không chỉ giúp phát hiện bệnh sớm mà còn mang lại cơ hội điều trị hiệu quả, giảm thiểu rủi ro và cải thiện chất lượng cuộc sống. Hãy chủ động bảo vệ sức khỏe của chính mình bằng cách thực hiện kiểm tra định kỳ, duy trì lối sống lành mạnh và nâng cao kiến thức về phòng chống ung thư.

Tài liệu tham khảo

1. National cancer institute (NIH) (2023) Cancer Screening overview. Truy cập tại: https://www.cancer.gov/about-cancer/screening/patient-screening-overview-pdq

2. Bộ Y Tế (2021) Quyết định số 1639 ngày 19/3/2021 về việc ban hành Tài liệu bổ sung Hướng dẫn hoạt động dự phòng, sàng lọc, phát hiện sớm và quản lý ung thư vú, ung thư cổ tử cung tại cộng đồng thuộc Đề án 818 đến năm 2030.

3. Bộ Y Tế (2013) Quyết định số 3338 ngày 09/9/2013 về việc ban hành Hướng dẫn quy trình kỹ thuật khám bệnh, chữa bệnh chuyên ngành ung bướu.

4. Bộ Y Tế (2019) Quyết định số 2402 ngày 10/6/2019 về việc phê duyệt tài liệu “Hướng dẫn dự phòng và kiểm soát ung thư cổ tử cung”.

5. Bộ Y Tế (2019) Hướng dẫn phát hiện sớm một số bệnh không lây nhiễm. Nhà xuất bản Hồng Đức.

Lê Nguyễn Hồng Vân - Khoa Dinh dưỡng - Bệnh không lây, HCDC