BẢNG TIN VỀ TÌNH HÌNH DỊCH BỆNH CÓ VẮC XIN PHÒNG NGỪA TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM
Sự tái xuất hiện của các bệnh có thể phòng ngừa được bằng vắc-xin là mối đe dọa thường trực trong tình hình tỷ lệ bao phủ tiêm chủng giảm.
Vắc-xin đã được sử dụng là “vũ khí” hiệu quả để ngăn ngừa sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm trong nhiều thập kỷ qua. Các tác động của đại dịch COVID-19, sự biến động dân cư, sự gián đoạn trong cung ứng vắc xin và những thông tin sai lệch về vắc xin đã gây tác động đến việc công tác tiêm chủng làm tỷ lệ tiêm chủng ở trẻ giảm đáng kể. Tỷ lệ tiêm chủng ở trẻ em trên thế giới nói chung có mức sụt giảm cao nhất trong vòng 3 thập kỷ qua, với 67 triệu trẻ em không được tiêm chủng một phần hoặc đầy đủ trong khoảng thời gian từ năm 2019 đến năm 2021[1], khiến trẻ có nguy cơ mắc những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có vắc xin phòng ngừa. Cùng điểm qua tình hình một số bệnh truyền nhiễm có vắc xin phòng ngừa:
1. Trên thế giới [2]
Bệnh Sởi ghi nhận ca mắc tăng cao, rải rác hầu hết các khu vực trên thế giới. Số ca mắc Sởi tích lũy đến tháng 10/2023 trên toàn thế giới là 223.804 ca, tăng 76,4% so với cùng kỳ năm 2022 (126.841 ca).
Các trường hợp mắc ho gà cũng tăng cao hơn nhiều so với cùng kỳ. Số ca mắc bệnh ho gà trên thế giới năm 2022 là 62.646 ca, tăng 111,5% so với năm 2021.
Viêm não Nhật bản trên thế giới năm 2022 tăng 89,9% so với cùng kỳ năm trước.
Rubella cũng có xu hướng tăng. Bạch hầu, bại liệt vẫn xuất hiện các ổ dịch rải rác tại nhiều quốc gia.
Như vậy, nhìn chung cho thấy hầu hết các bệnh truyền nhiễm có vắc xin phòng ngừa đang có xu hướng gia tăng.
2. Tại Việt Nam (số liệu năm 2023 tính đến ngày 26/11) [3]
Ở Việt Nam, thời kỳ chưa thực hiện tiêm vắc xin bạch hầu trong Chương trình TCMR thì bệnh bạch hầu thường xảy ra và gây dịch ở hầu hết các tỉnh, đặc biệt là ở các tỉnh, thành phố có mật độ dân cư cao. Từ khi thực hiện tốt việc tiêm vắc xin bạch hầu nên tỷ lệ mắc bạch hầu ở Việt Nam đã giảm dần từ 3,95/100.000 dân năm 1985 xuống 0,14/100.000 dân năm 2000 và đến năm 2014, tỷ lệ này còn dưới 0,01 ca/100.000 dân. Năm 2020 ghi nhận số ca bạch hầu tăng trở lại. Năm 2023, Việt Nam đã xuất hiện 51 ca ở Điện Biên, Hà Giang, Thái Nguyên, trong đó có 03 ca tử vong.
Ho gà cũng tăng mạnh với 31 ca được phát hiện, trong khi năm 2022 chỉ có 2 ca. Sốt phát ban nghi sởi đến nay đã có 350 ca, tăng 13 ca so với cùng kỳ năm 2022.
Thành phố Hồ Chí Minh hiện tại ghi nhận giám sát 8 trường hợp sốt phát ban nghi sởi, các bệnh truyền nhiễm còn lại chưa ghi nhận như bạch hầu, uốn ván sơ sinh, ho gà, bại liệt,.. Tuy nhiên, Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế, văn hóa lớn nhất cả nước, với sự giao thương mạnh trong nước và quốc tế kèm với đó là khí hậu thuận lợi rất dễ lây lan và bùng phát dịch bệnh nên không có biện pháp phòng chống dịch bệnh hiệu quả.
Tình hình tiêm chủng vắc xin cho trẻ em tại Thành phố Hồ Chí Minh
1. Tình hình vắc xin[4]
- Theo thông tin từ Viện Pasteur Thành phố Hồ Chí Minh đến ngày 27/10/2023, tình hình cung ứng vắc xin của Viện trong thời gian tới như sau: tạm hết các vắc xin Viêm gan B, DPT, bOPV, Sởi, Sởi – Rubella (MR), SII, BCG, IPV, VNNB, Uốn ván.
- Với tình hình nguồn cung ứng các vắc xin từ Viện, khả năng đảm bảo vắc xin cho Thành phố Hồ Chí Minh dự kiến trong thời gian tới như sau: tạm hết các vắc xin DPT4, VGB, Sởi, IPV, MR, SII; vắc xin bOPV, BCG hết vào cuối tháng 11/2023; vắc xin Uốn ván dự kiến hết vào giữa tháng 12/2023; vắc xin VNNB (Jevax) dự kiến sẽ hết vào đầu tháng 1/2024.
2. Tỷ lệ tiêm chủng (Theo báo cáo kết quả tiêm chủng mở rộng đến tháng 10 năm 2023)[5]
- Đối với trẻ sinh năm 2021: tỷ lệ trẻ đã tiêm chủng đầy đủ đạt 97,6%, (đạt chỉ tiêu 95%); 22/22 quận, huyện đạt đều đạt chỉ tiêu ≥ 95%. Tỷ lệ trẻ đã tiêm Sởi 2 đạt tỷ lệ 90,2% và DPT4 đạt tỷ lệ 81,1% thiếu lần lượt là 4,8% và 3,9% so với chỉ tiêu cần đạt ≥ 95% và 85%.
- Đối với trẻ sinh năm 2022: tỷ lệ trẻ đã tiêm chủng đầy đủ 8 loại vắc xin đạt 91,4% thiếu 3,6% so với chỉ tiêu cần đạt 95%; 10/22 quận, huyện đạt chỉ tiêu 95%.
Mặc dù tại thành phố có nhiều cơ sở tiêm chủng ngoài công lập thực hiện tiêm chủng các vắc xin dịch vụ, không phải mọi người dân đều có điều kiện kinh tế để tiếp cận nguồn vắc xin này.
Với tình trạng nguồn cung ứng vắc xin TCMR quốc gia bị gián đoạn kéo dài sẽ làm giảm đáng kể tỷ lệ bao phủ miễn dịch phòng bệnh cho trẻ, điều này đồng nghĩa với nguy cơ bùng phát lại các bệnh có vắc xin phòng ngừa như Sởi, bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt trong thời gian tới, đáng lo nhất là tình trạng dịch chồng dịch.
SYT tiếp tục chỉ đạo HCDC và các TTYT QH chủ động trong việc điều chuyển vắc xin giữa các quận, huyện, thành phố Thủ Đức để sử dụng hiệu quả nguồn vắc xin ít ỏi còn lại của chương trình; đồng thời thường xuyên cập nhật danh sach trẻ em chưa được tiêm chủng đầy đủ để kịp thời mời trẻ đi tiêm chủng khi vắc xin được cung ứng trở lại.
Trong tình hình nguồn cung ứng vắc xin bị hạn chế như hiện nay, ngành Y tế khuyến cáo mọi người chủ động thực hành các biện pháp để phòng bệnh cho trẻ như sau
+ thường xuyên rửa tay bằng nước và xà phòng trước và sau khi chăm sóc trẻ
+ không tiếp xúc trực tiếp với trẻ khi có các triệu chứng bệnh như:sốt, ho, phát ban,…
+ có thể đưa trẻ đi tiêm vắc xin tại các cơ sở tiêm chủng dịch vụ nếu gia đình có điều kiện.
[1] Theo Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF): https://qsh.at/g3V
[2] Tổ chức Y tế Thế giới (https://immunizationdata.who.int)
[3] Số liệu báo cáo tháng bệnh truyền nhiễm trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng Tháng 8 của Quốc gia và TP.HCM
[4] Theo công văn số 4993/TTKSBT-PCBTNCT về tình hình cung ứng vắc xin trong tiêm chủng mở rộng đến ngày 15/11/2023 của Trung tâm Kiểm Soát bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh
[5] Theo Kết quả tiêm chủng mở rộng đến tháng 10/2023 và tiêm bù cho đối tượng kế hoạch năm 2021, 2022 của Trung tâm Kiểm Soát bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh